1. Nguồn gốc cây đậu rồng

Đậu rồng (Psophocarpus tetragonolobus L.) là loài cây họ Đậu, có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á và Nam Thái Bình Dương. Từ xa xưa, cây đã được trồng để lấy quả, hạt và lá làm thực phẩm. Ngày nay, đậu rồng được phân bố rộng khắp các vùng nhiệt đới như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Philippines, châu Phi và Nam Mỹ.
Ở Việt Nam, đậu rồng là cây trồng truyền thống ở nhiều vùng nông thôn, đặc biệt phổ biến ở miền Nam và miền Trung, nơi khí hậu nóng ẩm, đất đai màu mỡ. Nhờ khả năng thích nghi cao, dễ trồng, đậu rồng đang được khuyến khích mở rộng diện tích canh tác để tăng giá trị kinh tế.

Cây đậu rồng

2. Mô tả sơ bộ cây đậu rồng

• Thân: thuộc loại dây leo, thân có 4 cạnh rõ rệt, chiều dài từ 2–4m, mọc khỏe, cần giàn leo để phát triển tốt.

• Lá: mọc đơn, hình bầu dục hoặc tam giác, màu xanh đậm, bề mặt nhẵn.

• Hoa: mọc đơn lẻ hoặc thành chùm nhỏ ở nách lá, có màu xanh nhạt hoặc trắng ngà, hình bướm, đặc trưng của họ Đậu.

• Quả: dài 15–30cm, có 4 cánh mỏng chạy dọc thân quả, ăn được khi còn non. Quả khi già có hạt màu nâu hoặc đen, cứng, giàu dinh dưỡng.

• Rễ: dạng chùm, có nhiều nốt sần cộng sinh vi khuẩn cố định đạm, giúp cải tạo đất và tăng độ phì nhiêu.

Hiện nay, trên thế giới có nhiều giống đậu rồng với đặc điểm quả khác nhau về kích thước, màu sắc, song tại Việt Nam phổ biến nhất vẫn là giống đậu rồng quả xanh dài, cho năng suất ổn định.

Đặc điểm thực vật học cây đậu rồng

3. Đặc điểm sinh thái cây đậu rồng

• Khí hậu: Đậu rồng là cây ưa nhiệt, phát triển tốt trong vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm. Nhiệt độ thích hợp từ 20–30°C. Nếu nhiệt độ xuống thấp dưới 15°C hoặc cao quá 37°C, cây sẽ sinh trưởng kém và giảm năng suất.

• Ánh sáng: Cây ưa sáng, cần ít nhất 6–8 giờ chiếu sáng/ngày. Khi bị che bóng, cây sẽ phát triển chậm, ít hoa và quả.

• Đất đai: Phù hợp với đất thịt nhẹ, đất phù sa, đất pha cát, thoát nước tốt. pH thích hợp 5,5–6,5. Tránh đất bị úng ngập lâu ngày vì dễ gây thối rễ.

• Nước tưới: Đậu rồng cần độ ẩm đất 70–75%. Cây chịu hạn tương đối tốt, nhưng để có năng suất cao, giai đoạn ra hoa – nuôi quả cần đủ nước.

• Sinh trưởng: Là cây dây leo lâu năm, nhưng thường được canh tác ngắn hạn từ 6–12 tháng để lấy quả non. Mùa vụ trồng linh hoạt, có thể gieo quanh năm ở miền Nam, còn miền Bắc nên gieo vào vụ xuân hoặc vụ thu.

4. Giá trị dinh dưỡng và sử dụng cây đậu rồng

Các món ăn hấp dẫn chế biến từ đạu rồng

• Giá trị dinh dưỡng:

  • Quả non chứa nhiều vitamin A, C, cùng khoáng chất như canxi, sắt, kali.

  • Hạt giàu protein (30–40%), lipid (15–20%), tương đương với đậu nành, được coi là nguồn thực phẩm tiềm năng.

  • Lá và hoa cũng có hàm lượng dưỡng chất cao, có thể dùng làm rau xanh bổ sung dinh dưỡng.

• Giá trị sử dụng:

  • Ẩm thực: Quả non ăn sống, luộc, xào, nấu canh; hoa và lá non dùng như rau xanh; hạt có thể làm bột, sữa hoặc dầu.

  • Dược liệu: Theo y học dân gian, đậu rồng giúp bồi bổ cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa và có tác dụng chống viêm.

  • Nông nghiệp: Rễ cây cố định đạm, cải tạo đất, phù hợp trong hệ thống canh tác luân canh và xen canh.

  • Kinh tế: Là cây rau có giá trị, ít sâu bệnh, dễ trồng, được nhiều hộ nông dân lựa chọn để tăng thu nhập.